Doen in een gemiddeld jaar ongeveer tweehonderd bedrijven een beroep op de werktijdverkorting, zaterdag waren dat er volgens het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) al ruim 5.000 van de in totaal 400.000 Nederlandse bedrijven (met minimaal één werknemer in dienst). Dat was een verdubbeling ten opzichte van de dag daarvoor. De kans is groot dat het aantal nog verder oploopt. „Het gaat heel hard nu, dat is duidelijk”, zegt een woordvoerder van het ministerie.
The cabinet therefore announced on Thursday: the shortening of working hours, in which companies temporarily leave their employees working fewer hours, will be extended.
Een week geleden ging het voornamelijk om bedrijven met ongeveer tien werknemers en werden alleen bepaalde sectoren, zoals de reisbranche, hard getroffen. Maar inmiddels gaat het om allerlei soorten bedrijven, van klein tot groot. Zo vroeg KLM vrijdag een werktijdverkorting van 30 procent aan voor al haar 33.000 werknemers. Om al die aanvragen goed te kunnen verwerken heeft het ministerie van SZW extra mensen ingezet.
1.Wat is werktijdverkorting precies?
Bedrijven die getroffen worden door een calamiteit die buiten hun ondernemersrisico ligt, zoals de uitbraak van het coronavirus, kunnen een beroep doen op de werktijdverkorting. Zo’n tegenslag moet tenminste twee weken en maximaal 24 weken als gevolg hebben dat het personeel (veel) minder te doen heeft, waardoor de inkomsten teruglopen.
Om aanspraak te maken op de regeling moet minstens 20 procent van de werknemers helemaal geen werk meer hebben. Voor dat aantal ‘nutteloze’ uren kunnen werkgevers een beroep doen op de werkloosheidsuitkering. De werknemers om wie het gaat spreken dan hun ww-rechten aan.
Op die manier hoeven bedrijven die in de kern gezond zijn, op korte termijn geen werknemers te ontslaan. Ná zo’n crisis kunnen ze dan gewoon weer op volle kracht verder, is het idee. Zoiets moet een al te zware economische klap voorkomen, omdat een hoop banen behouden blijven. Alle bedrijven met mensen in dienst kunnen aanspraak op de regeling maken.
2.Is de regeling goed genoeg toegerust op de huidige coronacrisis?
Niet helemaal, zegt werkgeversorganisatie VNO-NCW. Dat zit hem in de snelheid van de regeling: bedrijven moeten zes weken wachten totdat uitkeringsinstantie UWV geld voor hun werknemers uitkeert. Volgens een woordvoerder van VNO-NCW duurt dat voor sommige bedrijven te lang. In die periode kunnen de kosten al te hoog oplopen om het hoofd nog boven water te houden.
Bovendien kunnen ondernemers, áls ze eenmaal een aanvraag hebben ingediend, die aanvraag pas na zes weken weer wijzigen. Een hotel kan vóór de aangescherpte coronamaatregelen van donderdag dus al een werktijdverkorting van 30 procent hebben aangevraagd, terwijl 60 procent intussen realistischer is. Ook dat duurt sommige bedrijven te lang, zegt VNO-NCW.
3.Geldt werktijdverkorting voor alle medewerkers?
Nee. Voor flexwerkers, waaronder oproepkrachten en mensen met een nul-urencontract, kan geen werktijdverkorting worden aangevraagd. Voor vakbond FNV is dat dan ook de grootste tekortkoming van de regeling. Want dat betekent dat er vaak alsnog veel mensen uit moeten. Zo kondigde KLM vrijdag al aan 1.500 tot 2.000 tijdelijke contracten niet te verlengen. Ook voor zzp’ers geldt de regeling niet – al kunnen zij in bepaalde gevallen aanspraak maken op het besluit bijstandverlening zelfstandigen.
Daar komt volgens een woordvoerder van de vakbond nog eens bij dat werknemers tijdens de werktijdverkorting aanspraak maken op een werkloosheidsuitkering. Mochten zij na deze crisis helemaal werkloos raken, dan gaat die tijd van hun ww-recht af.
Zowel FNV als VNO-NCW zeggen over dit soort tekortkomingen nu in gesprek te zijn met het ministerie.
4.Profiteert de economie van de regeling?
De laatste keer dat werktijdverkorting als crisismaatregel is toegepast, was tijdens de economische crisis eind 2008. Het ministerie van SZW liet de effectiviteit van de werktijdverkorting daarna, in 2012, onderzoeken en kwam tot de conclusie dat het economische effect ervan op macroniveau niet groot is geweest. Al neemt dat niet weg dat afzonderlijke bedrijven er destijds baat bij hebben gehad.
Uit een Franse studie uit 2009 blijkt zelfs dat werktijdverkortingsmaatregelen het aantal ontslagen op de langere termijn juist kunnen vergroten, wanneer ze te lang worden toegepast. Banen worden namelijk kunstmatig in stand gehouden, en dat remt de noodzaak voor bedrijven om structureel te hervormen. Is de periode voorbij, en blijkt de sector toch een enorme klap te hebben gehad, dan moet er alsnog personeel uit. Misschien zelfs wel meer dan in eerste instantie nodig was geweest.